Μνημεία… ίχνη θρησκείας

Πόλεις της Μακεδονίας, αλλά και ανά τόπους μνημεία, που συνδέονται με τη δεύτερη ιεραποστολική περιοδεία του Αποστόλου Παύλου για τη διάδοση του χριστιανισμού, παρουσιάστηκαν σε συνέδριο.

Η Καβάλα και οι Φίλιπποι, αλλά και η Αμφίπολη, η Θεσσαλονίκη και η Βέροια είναι μερικοί από τους σταθμούς που συνδέονται άμεσα με τη δεύτερη ιεραποστολική περιοδεία του Αποστόλου Παύλου κατά το πέρασμά του από την Ελλάδα για τη διάδοση του χριστιανισμού. Η διάκριση των μνημείων, τα λάθη και οι ανακρίβειες στους ταξιδιωτικούς οδηγούς και σε εκλαϊκευμένες εκδόσεις που αφορούν τη χρονολογία των γεγονότων, τα αρχαιολογικά ευρήματα και οι μεταγενέστερες τοπικές παραδόσεις είναι θέμα μελέτης που παρουσίασε ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ Μόσχος Γκουτζιούδης στο Β’ διεθνές επιστημονικό συνέδριο για τον Απόστολο Παύλο στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ.

Ο κ. Γκουτζιούδης, επί τρία χρόνια, ταξίδεψε σ’ όλες τις περιοχές στην Ελλάδα και στην Τουρκία που αναφέρονται ως σταθμοί της περιοδείας του Αποστόλου Παύλου, συγκέντρωσε υλικό, το αρχειοθέτησε και το αξιολόγησε με βάση τις επτά από τις 14 Επιστολές του Αποστόλου Παύλου και τα όσα εξιστορεί ο Ευαγγελιστής Λουκάς στις «Πράξεις των Αποστόλων», στο πλαίσιο του προγράμματος «Καινή Διαθήκη και Αρχαιολογία». Ο ίδιος εξηγεί: «Στόχος της έρευνας είναι να επισημανθούν, με τη συμβολή της αρχαιολογικής έρευνας, οι αρχαιότητες εκείνες, οι οποίες δεν συμπεριλαμβάνονται στις συγκεκριμένες ταξιδιωτικές εκδόσεις, αλλά συνδέονται ωστόσο με περιοχές της ιεραποστολικής δράσης του Παύλου».



«Νεάπολη» και Φίλιπποι

Στο τμήμα της έρευνας με θέμα «Στα βήματα του Αποστόλου Παύλου. Ακολουθώντας τα αρχαιολογικά ίχνη της δράσης του στη Μακεδονία» ο κ. Γκουτζιούδης αναφέρει ότι η ιεραποστολική ομάδα αποβιβάστηκε στη Νεάπολη (σημερινή Καβάλα) και από εκεί κατευθύνθηκε στους Φιλίππους μέσω της Εγνατίας οδού, που ένωνε το Δυρράχιο με το Βυζάντιο και κατασκευάστηκε το 146-120 π.Χ. Σύμφωνα με κάποια παράδοση, το σημείο στο οποίο αποβιβάστηκε ο Απόστολος Παύλος και οι σύνοδοί του είναι ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου, κοντά στο λιμάνι της Καβάλας. Στο σημείο πίσω από το ναό υπάρχει ένα σύγχρονο βήμα του Αποστόλου Παύλου σε ανάμνηση της έλευσης του μηνύματος του Ευαγγελίου για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό έδαφος (49-50 μ.Χ.). Ο Απόστολος Παύλος συναντήθηκε με τη Λυδία έξω από την πόλη των Φιλίππων, κοντά σε κάποιον ποταμό. Στο σημείο, στο οποίο κατά την παράδοση βαπτίστηκε η Λυδία, χτίστηκε αργότερα ένα βαπτιστήριο -σήμερα γίνονται βαφτίσεις στο ποτάμι. Η τοποθεσία, όμως, δεν μπορεί να αποδειχθεί ως η περιοχή όπου συναντήθηκε ο Παύλος με τις γυναίκες των Φιλίππων και η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει ανακαλύψει ερείπια από κάποια συναγωγή. Ωστόσο, αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι στον ευκτήριο οίκο που ήταν αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο έχει διατηρηθεί μία επιγραφή στο ψηφιδωτό του δαπέδου που μαρτυρεί αυτήν την αφιέρωση: ΠΟ[ΡΦΥ]ΡΙΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΤΗΝ [Κ]ΕΝΤΗΣΙΝ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΠΑΥΛΟ[Υ ΕΠ]ΟΙΗΣΕΝ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ. Το εύρημα, σύμφωνα με τον κ. Γκουτζιούδη, είναι πολύ σημαντικό, επειδή υπογραμμίζει τη διατήρηση της ιδιαίτερης σχέσης της εκκλησίας των Φιλίππων με τον ιδρυτή της και την αποδεικνύει αρχαιολογικά από τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Στο δρόμο για την Αμφίπολη




Στο κείμενο των Πράξεων 17:1 η αφήγηση δεν διατηρεί το α’ πληθυντικό, γεγονός που δείχνει ότι ο Λουκάς έμεινε στους Φιλίππους και ότι ο Παύλος με τον Σίλα και τον Τιμόθεο προχώρησαν στην Αμφίπολη -σημαντικός σταθμός τότε της Εγνατίας οδού- χωρίς όμως να μείνουν. Αντίστοιχα και έξω από την Απολλωνία υπάρχει ένα βήμα, όπου κατά την παράδοση υποδεικνύει το σημείο απ’ όπου πέρασε ο Απόστολος Παύλος ακολουθώντας την Εγνατία οδό. Κατόπιν, εισήλθε στη Θεσσαλονίκη από δυτικά, από τη Ληταία Πύλη. Μία τοπική παράδοση θέλει το νότιο παρεκκλήσι της Μονής Βλατάδων να αποτελεί το σημείο απ’ όπου μίλησε στους Θεσσαλονικείς, ενώ άλλη παρουσιάζει ως το βήμα μία τετράγωνη βάση που αρχικά ήταν μέσα στο ναό του Αγίου Γεωργίου στη Ροτόντα. Καμία από τις εκδοχές δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι αποτελεί τον πραγματικό χώρο. Στη Θεσσαλονίκη, όπως και στους Φιλίππους, γνωρίζουμε περισσότερα για τη δράση της ιεραποστολικής ομάδας, επειδή παρέμειναν για αρκετό χρονικό διάστημα, όμως τα μνημεία του 1ου αιώνα καταστράφηκαν ή πάνω τους οικοδομήθηκαν νέα. Στη Βέροια, όπου κατέφυγαν ο Απόστολος Παύλος και οι συνεργάτες του, όταν οι Ιουδαίοι της Θεσσαλονίκης ενοχλήθηκαν από το κήρυγμά του, υπάρχουν διάφορα αρχαιολογικά μνημεία, αλλά δεν συνδέονται με τη δράση του. Από εκεί, ο Απόστολος Παύλος φυγαδεύτηκε σε κάποια παραθαλάσσια πόλη.

http://www.agelioforos.gr